Jodi Picoult: "Dziewiętnaście minut"

Autor: Jodi Picoult
Tytuł: "Dziewiętnaście minut"
Wydawnictwo: Prószyński i S-ka
Stron: 688


"W dziewiętnaście minut można skosić frontowy trawnik, ufarbować włosy, obejrzeć tercję meczu hokejowego. Dziewiętnaście minut wystarczy, żeby zaplombować ząb, upiec ciastka, poskładać pranie pięcioosobowej rodziny. (…) W dziewiętnaście minut można wstrzymać świat lub ewakuować się z niego na zawsze. Dziewiętnaście minut – tyle wystarczy, żeby dopełnić zemsty".

Książka „Dziewiętnaście minut” J. Picoult wcisnęła mnie w fotel i trzymała w głębokim napięciu przez cały czas, co jest godne podziwu zważywszy na jej objętość. Autorka znana z podejmowania się kontrowersyjnych tematów i w tym wypadku zaoferowała czytelnikom koktajl emocji. Temat prześladowania w szkole, doprowadzający do krwawej masakry, nie jest wyimaginowany: znamy z mediów prawdziwe przypadki, gdzie maltretowani uczniowie potrafili sięgnąć po broń i wymierzyć sprawiedliwość na własną rękę. Wcześniej zetknęłam się z podobnym obrazkiem tylko w filmach („Słoń”, „Nasza klasa”) i byłam przerażona i jednocześnie rozdarta wewnętrznie: śmierć niewinnych dzieci jest potworna, ale z drugiej strony mamy do czynienia z mordercą doprowadzonym do ostateczności wskutek wieloletnich szykan. I właśnie na owym rozdarciu Picoul buduje swój przejmujący dramat: nie osądza, a jedynie przedstawia nam najróżniejsze punkty widzenia i sposób, w jaki takie wydarzenia wpływają na poszczególnych ludzi.

Peter Houghton ma siedemnaście lat, chodzi do liceum. Od początków swojej kariery szkolnej doznawał krzywd i upokorzenia ze strony innych dzieci, później nastolatków. Był inny: wrażliwszy, delikatniejszy, nie zdawał sobie sprawy z tego, że odstaje. Wszelkie próby obrony: interwencja nauczycieli, rozmowy z rodzicami, odpowiadanie tym samym – były bezskuteczne. Chłopak zamknął się w sobie, w milczeniu znosząc kolejne ataki przemocy fizycznej i psychicznej. Odizolował się przenosząc się w świat wirtualny: zajął się programowaniem. W jednej z jego gier gracz porusza się po szkolnych salach, tropiąc popularnych uczniów i posyłając im kolejne kulki. Jakiś czas później Peter sam wkracza w mury swojej znienawidzonej szkoły z plecakiem naładowanym bronią i zaczyna ranić każdego, kto stanie na jego drodze. Zabija dziesięć osób, dziewiętnaście poważnie rani.

Książka Picoult jest dopracowana w najdrobniejszym szczególe, autorka zadbała o wszystkie detale – przeprowadziła wiele rozmów z fachowcami, policjantami, lekarzami, zbierała informacje o rzeczywistych masakrach, rozmawiała z ofiarami. Udało jej się nie tylko skonstruować świetną powieść z galerią barwnych postaci, ale również oddać klimat tragedii, pokazać uczucia miotające zarówno ofiarami, ich rodzinami, przedstawicielami prawa jak i opinią publiczną. I najważniejsze: autorka ocenę pozostawiła nam, pokazując wszystkie punkty widzenia. Choć Peter usłyszy wyrok z ust sędziego, każdy z nas może go osądzić we własnym sercu zgodnie z sumieniem.

Młodociany morderca to postać złożona. Dokonał straszliwego czynu, ale dzięki retrospekcjom poznajemy okrutne sceny z jego życia i zaczynamy czuć, że ten potwór jest tak naprawdę zagubionym chłopcem, nie mogącym poradzić sobie z cierpieniem. Ale czy to go usprawiedliwia? Czy jest jakakolwiek szansa na uniewinnienie kogoś, kto pozbawił życia tylu młodych, mających przed sobą ciekawą przyszłość ludzi? I jak żyć z piętnem takiej tragedii?

Bardzo podobał mi się sposób prowadzenia narracji. Akacja zaczyna się w momencie dokonania się szkolnej masakry, ale zaraz potem przeskakuje siedemnaście lat wstecz: do momentu, gdy Peter dopiero przychodził na świat. Obraz poranionych uczniów, ryk wozów policyjnych i piekło, jakie spada na mieszkańców, zostaje na chwilę oddalone. Aż ciężko uwierzyć, że ten dopiero raczkujący malec może wyrosnąć na zabójcę. Później wielokrotnie dochodzi do podobnych przestawień czasowych – dzięki temu wciąż dowiadujemy się czegoś więcej, wciąż zmieniamy swój osąd, jesteśmy blisko raz Josie, dawnej przyjaciółki Petera, innym razem jego zrozpaczonych rodziców, albo prawnika, podejmującego się roli jego obrońcy. Każda z tych osób przeżywa dramat na swój sposób, ale jedno jest pewne – naznaczeni zostali chyba wszyscy mieszkańcy Sterling.

Ale temat zbrodni i kary to nie jedyny, z jakim spotkamy się w tej książce. Zgłębia ona bowiem życie zarówno uczniów szkoły średniej – dorastających w trudnych czasach, gdy popularność jest wyznacznikiem akceptacji w grupie, jak ich rodziców, nie zawsze odnajdujących kontakt z pociechami, często nieświadomych jakie sekrety skrywają pod maską dobrze ułożonego nastolatka. Mamy tu także środowisko prawnicze: dylematy sędziny Alex, której córka nie padła bezpośrednią ofiarą Petera, ale jednak jest zamieszana w sprawę, policjanta Patricka, muszącego ogarnąć ten przerażający chaos czy obrońcy, w opinii publicznej postrzeganego niczym adwokat diabła. Są też ci, którzy zginęli, ból pozostały po ich odejściu i ci, którzy zostali ranni – fizycznie i psychicznie, a koszmary tamtego dnia powracają do nich co noc. Wreszcie zdezorientowani rodzice chłopca – bo czy ktokolwiek z nas jest w stanie sobie wyobrazić, że można pod własnym dachem wychować mordercę? I jak poradzić sobie z taką wiadomością? Zaakceptować ją czy odrzucić syna?

Picoult drobiazgowo konstruuje indywidualne sylwetki bohaterów, rzeźbi ich psychikę, obdarza przeszłością, poglądami, systemem zasad i wartości. Pisarka posługuje się świetnym stylem – gdy trzeba, jest on zasadniczy i rzeczowy, innym razem znów wręcz poetycki, zmetaforyzowany, poruszający.

I jeszcze piękna okładka. Co robi dziewczyna uwieczniona na fotografii? Zaciska usta, zatyka dłońmi uszy, zamyka oczy. Nie chce słyszeć, nie chce widzieć. Cierpi, jest zrozpaczona, przerażona, zagubiona? Można ją interpretować na wiele sposobów i wszystkie będą trafne.

Książkę Picoult polecam wszystkim: nastolatkom i ich rodzicom, nauczycielom i pedagogom, osobom starszym i młodszym. Jest znakomita przestrogą do czego może doprowadzić spirala nienawiści, pokazując przy tym, że sprawca może też być ofiarą, jest również człowiekiem. Książka wywołuje skrajne emocje i każdy może odebrać ją na swój sposób. Ofiary podobnej przemocy odnajdą w Peterze cząstkę siebie, ale dostrzegą też do czego może doprowadzić podobny atak, prześladowcy może wyciszą się, zastanowią, zanim znów będą wyzywać kogoś w szkole, a rodzice więcej czasu poświęcą swoim dzieciom. Podobne przykłady można mnożyć… Polecam!

Ocena: 6/6