Eleanor Catton: "Próba"

Eleanor Catton: "Próba"

Wydawnictwo Literackie

384 str.

Już w trakcie czytania „Próby” natknęłam się gdzieś na opinię, że książka została doceniona przez krytyków, którzy się nią wręcz zachwycali, natomiast przez czytelników pozostała raczej niezauważona, przeszła bez echa. Dopiero kolejna powieść Eleanor Catton: „Wszystko, co lśni”, nagrodzona Bookerem, przyniosła jej popularność. Czytając debiutanckie dzieło pisarki nie trudno było mi zrozumieć, dlaczego tak się stało.

Temat wydaje się intrygujący – molestowanie seksualne, którego dopuścił się nauczyciel na swojej uczennicy. A może zakazana miłość, która owładnęła dwojgiem ludzi i musiała zakończyć się w ten sposób, mimo wzajemności obojga. W sąsiedniej szkole teatralnej pierwszoroczniacy przygotowują spektakl, biorąc na temat sztuki właśnie te skandaliczne wydarzenia. Odtwórca głównej roli spotyka się z siostrą napiętnowanej, skrzywdzonej nastolatki. Nauczycielka gry na saksofonie trenuje swoje uczennice. Co jest prawdą, a co tylko grą? Granice między przedstawieniem a życiem rozmywają się. Nic nie wydaje się rzeczywiste.

Taka właśnie jest ta powieść – niejednoznaczna, dziwna, jak duży kocioł, w którym ktoś właśnie zamieszał. Rozumiem, co mogło urzec recenzentów, a co nie przypadło do gustu czytelnikom – ta zagadkowość, ciąg pytań bez odpowiedzi. Książka zawiera urzekające sceny prób młodzieży, gdzie właśnie słowo jest najpiękniejszym narzędziem, tworzącym nastrój. Ale zawiera też fragmenty, które nie zostają do końca wyjaśnione, które dają szerokie pole do interpretacji – na tyle szerokie, że nie mamy pojęcia, czy podążamy właściwym tokiem rozumowania. 

 

Trzeba brać tę powieść na dystans, nie sugerować się krzykliwą tematyką – gdyż można się wtedy bardzo zdziwić. Całość jest delikatna, cicha i spokojna. Opowiada o uczuciach, nie zbrodni. O dorastaniu i życiu po zajściu, którego nikt nie potrafi pojąć. Ucieka od krwistych szczegółów, stawia na przeżycia wewnętrzne. Nie jest to książka łatwa i na pewno wywoła skrajne opinie, ale na pewno ma w sobie coś i warto się z nią zmierzyć.